Tiểu không kiểm soát khi gắng sức ở phụ nữ (Stress Urinary Incontinence-SUI)
Tiểu không kiểm soát hay són tiểu khi gắng sức là một hiện tượng thoát nước tiểu ra ngoài niệu đạo không theo ý muốn cũng như không do sự co thắt của cơ détrusor. Hiện tượng này diễn ra nặng dần làm cho người phụ nữ cảm thấy mặc cảm về mặt xã hội và bất tiện về mặt vệ sinh.
Đây là một bệnh lý thường xảy ra ở phụ nữ, mang đến sự khó chịu và ảnh hưởng rất nhiều tới chất lượng sống của người phụ nữ. Tỷ lệ gặp trong cộng đồng: khoảng 17-28% phụ nữ. Tuy nhiên, người phụ nữ thường giấu kín, không thổ lộ với người khác và tự chịu đựng
Theo tổ chức ANAES và các chuyên gia niệu khoa của Pháp: « Cần phải phát hiện tình trạng són tiểu trong cộng đồng vì tỷ lệ này đang gia tăng và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống ».
19 Yersin phường Nha Trang - Khánh Hòa
Điện thoại: 0258 3822 175
Hình minh họa tình trạng tiểu không kiểm soát khi gắng sức
Bệnh nguyên:
Tiểu không kiểm soát khi gắng sức thường do kết hợp suy yếu: về thần kinh, về cơ và mô liên kết vùng đáy chậu, sự nâng đỡ của niệu đạo, chức năng cổ bàng quang và các cơ quanh niệu đạo, cũng như chức năng các cơ nâng hậu môn là những thành phần chủ yếu của sự kiểm soát sự đi tiểu. Tổ chức liên kết nâng đỡ xung quanh niệu đạo bị nhão, yếu do: lớn tuổi, suy yếu cơ sàn chậu phụ nữ mang thai và sinh con nhiều lần, hoặc thay đổi nội tiết tố trong giai đoạn mãn kinh…
Đặc biệt có những yếu tố làm thuận lợi cho sự xuất hiện của bệnh như: làm việc nặng, những bệnh lý làm tăng áp lực ổ bụng thường xuyên như: táo bón, hắt hơi, ho mạn tính…Bệnh cảnh có thể xảy ra khi: Ho, hắt hơi, nhảy mũi, quan hệ tình dục, đứng nhiều, khi tham gia vào hoạt động thể chất, tập thể dục.
Triệu chứng lâm sàng, chẩn đoán:
Tiểu không kiểm soát khi gắng sức thường xuất hiện dưới dạng là tia nước tiểu thoát ra ngoài đồng thời với lúc gia tăng áp lực trong vùng bụng (như: hắt hơi, ho, chạy bộ, khiêng vật nặng…). Tình trạng tiểu không kiểm soát thường xuất hiện vào ban ngày, hoặc ban đêm khi ho nhiều lần, hoặc thay đổi tư thế từ nằm qua đứng. Triệu chứng này thường lặp đi, lặp lại liên tục.
Són tiểu có thể kèm theo các dấu hiệu khác như:
– Có sa bàng quang, sa tử cung kèm theo.
– Tình trạng thiểu dưỡng âm hộ, âm đạo.
– Nghiệm pháp Boney.
– Về lâm sàng cần Chẩn đoán loại són tiểu ở phụ nữ để có hướng điều trị phù hợp, bao gồm:
a. Són tiểu khẩn cấp
- Cơn tiểu.
- Khẩn cấp.
- Dùng tay.
b. Són tiểu gắng sức
- Cơn tiểu.
- Ho, chơi thể thao, mang vật nặng.
- Khi đứng.
c. Khẩn cấp: muốn ngay lập tức, khó khăn hoặc không thể nhịn.
d. Hội chứng bàng quang tăng kích thích lâm sàng: tiểu rắt, tiểu đêm…
e. Són tiểu phối hợp.
Cần loại trừ: nhiễm trùng đường tiểu, rò NĐ-ÂĐ, tiểu cặn, tổn thương thần kinh.
Để chẩn đoán tình trạng tiểu không kiểm soát khi gắng sức, bác sĩ sẽ cho bệnh nhân làm nghiệm pháp ho lúc bàng quang đầy, thực hiện ho nhiều lần ở tư thế nằm; ngoài ra bác sĩ còn đánh giá thêm về sức cơ tầng sinh môn, cũng như xem có sa sinh dục và sa bọng đái đi kèm hay không. Bên cạnh đó là làm xét nghiệm về niệu động lực học, hay chụp niệu đạo – bàng quang, siêu âm, chụp MRI (cộng hưởng từ)…
Điều trị són tiểu khi gắng sức:
Điều trị tình trạng tiểu không kiểm soát hiện nay có những tiến bộ đáng kể, có thể phối hợp nhiều phương pháp để điều trị hiệu quả. Hiện nay có bốn loại điều trị:
- Thay đổi hành vi:
- Thay đổi hành vi, nghề nghiệp, không nên làm việc nặng như bưng vác đồ nặng, điều trị các vấn đề sức khỏe liên quan đến tăng áp lực ổ bụng như: táo bón, hắt hơi, ho mạn tính…
- Điều trị bằng thuốc:
- Phương pháp điều trị nội khoa phối hợp các thuốc nội tiết và các thuốc đối kháng cholinergics giảm co thắt bàng quang; hay các thuốc có tác dụng làm giãn cơ bàng quang, giúp bàng quang giữ nước tiểu nhiều hơn và trống rỗng hoàn toàn sau khi đi tiểu…nhưng có thể có các tác dụng phụ và hiệu quả thấp.
- Tập cơ vùng chậu:
- Các bác sĩ chuyên khoa sẽ hướng dẫn tập sàn chậu theo các bài tập làm tăng khả năng co của cơ thắt niệu đạo. Tập luyện (gồm các bài tập luyện tầng sinh môn, kích thích điện…); Các bài tập cơ vùng chậu (hoặc Kegel): Thắt chặt các cơ giống như khi bạn đang nhịn tiểu trong 5 đến 10 giây, và sau đó thư giãn trong cùng một khoảng thời gian. Làm như vậy 10 lần trong ngày mỗi lần thực hiện 3 lần lặp lại liên tục như vậy, sẽ giúp kiểm soát hoạt động của bàng quang, giảm tình trạng són tiểu.
- Việc tập luyện được hỗ trợ bởi các chuyên viên vật lý trị liệu có kinh nghiệm sẽ giúp cải thiện được tình trạng tiểu không kiểm soát khi gắng sức khoảng 40%.
- Phẫu thuật: phẫu thuật như treo cổ bàng quang, hoặc tạo cơ vòng bàng quang nhân tạo.
- Có nhiều phương pháp phẫu thuật khác nhau để điều trị són tiểu khi gắng sức, tuy nhiên vẫn còn nhiều bàn luận.
- Trước đây phương pháp hay sử dụng là phẫu thuật Burch hay MARSHALL – MARCHETTI-KRANTZ. Tuy nhiên phương pháp này không đem lại hiệu quả điều trị cao, đặc biệt là những trường hợp có cơ thắt cổ bàng quang yếu.
- Phẫu thuật đặt TVT “Tension free Vaginal Tape” ra đời năm 1996 do tác giả Ulmsten thực hiện, kỹ thuật này dùng phương pháp nâng đỡ niệu đạo bằng tấm lưới tổng hợp cho kết quả đi tiểu bình thường dễ dàng hơn so với phẫu thuật BURCH hay MARSHALL – MARCHETTI-KRANTZ. Tuy nhiên kỹ thuật này thực hiện hơi phức tạp và có nhiều nguy cơ tổn thương bàng quang.
- Sau đó kỹ thuật TOT “Transobsturator Tape” được DeLorm thực hiện lần đầu tiên vào năm 2003 tại Pháp, dùng tấm lưới tổng hợp nâng đỡ niệu đạo để điều trị tiểu không kiểm soát khi gắng sức ở phụ nữ, mang lại hiều quả điều trị cao, không thương tổn bàng quang, không thương tổn hệ mạch máu và hệ tiêu hóa. Nó làm thay đổi chiến lược điều trị tiểu không kiểm soát khi gắng sức trên thế giới. Cho đến nay kỹ thuật TOT đã trở thành phẫu thuật được lựa chọn đầu tiên trong điều trị tiểu không kiểm soát khi gắng sức vì phương pháp phẫu thuật đơn giản dễ thực hiện, ít xâm nhập và hiệu quả điều trị thành công cao khoảng 93% .
- Tại Khoa Phụ Sản Bệnh viện Đa khoa tỉnh Khánh Hòa đã thực hiện kỹ thuật này với các trang thiết bị vật tư nhập khẫu từ Hoa kỳ, các bác sĩ được đào tạo bởi các chuyên gia hàng đầu trong nước và các chuyên gia nước ngoài. Hiện nay chúng tôi đã điều trị thành công nhiều trường hợp bị tiểu không kiểm soát khi gắng sức bằng các phương pháp khác nhau như đặt vòng Pessary, tập sàn chậu và đặc biệt là bằng phương pháp phẫu thuật TOT.
Hình minh họa Phương pháp phẫu thuật TOT
BSCKII. Phạm Hoàng Phong
Trưởng khoa Phụ sản, BVĐK tỉnh Khánh Hòa
